Europejski nakaz aresztowania to instrument, który powstał jako europejska odpowiedź na ataki terrorystyczne z 11 września 2001 r. Dlatego też początkowo miał on służyć jedynie zwalczaniu przestępstw terrorystycznych, a następnie był stopniowo rozszerzany na inne przestępstwa, by w końcu objąć listę 32 przestępstw. W chwili jego przyjęcia tylko 15 państw było członkami UE.
Nakaz może zostać wydany, jeżeli osoba poszukiwana jest oskarżona (jeszcze nie skazana) o popełnienie przestępstwa, za które przewiduje się karę co najmniej roku pozbawienia wolności. Nakaz niema zastosowania do drobnych przestępstw, takich jak kradzież roweru, i musi być stosowany zgodnie z zasadą proporcjonalności. Dlatego przed jego wydaniem władze krajowe muszą ocenić powagę przestępstwa, długość kary oraz stosunek kosztów do korzyści.
Przed 2004 r. procedura ekstradycji była zarządzana między dwoma (lub więcej) państwami członkowskimi i angażowała różne szczeble sądownictwa. Postępowanie w sprawie wniosku o ekstradycję mogło trwać średnio rok, podczas gdy obecnie organ sądowy kraju wykonującego europejski nakaz aresztowania musi podjąć decyzję w ciągu 60 dni od aresztowania. Jeśli podejrzany zdecyduje się na dobrowolne poddanie się karze, musi zostać odesłany do kraju w ciągu 10 dni.
Przed 2004 r. powszechną praktyką była odmowa wydania podejrzanego o popełnienie przestępstwa. Brak niektórych opłat jeszcze bardziej komplikował sprawę. Obecnie państwa mogą odmówić wydania kogoś tylko w bardzo szczególnych przypadkach (np. jeśli podejrzany o popełnienie przestępstwa nie może być już sądzony w państwie wykonującym nakaz, ponieważ upłynął termin przedawnienia). Oskarżony w obcym kraju ma prawo do tłumacza, do znajomości swoich praw, do dostępu do adwokata, do kontaktu z rodziną oraz do porady prawnej. Niektóre kraje, takie jak Irlandia i Zjednoczone Królestwo, mają jednak specjalne umowy dwustronne.
Lista 32 wykroczeń
Przed wydaniem europejskiego nakazu aresztowania właściwy organ sądowy musi ustalić, czy dane przestępstwo należy do jednej z 32 kategorii poważnych przestępstw.
Mówiąc prościej, w przypadku tych 32 przestępstw, w przeciwieństwie do ekstradycji, nie jest konieczne, aby państwo wydające i państwo przyjmujące miały w swoim kodeksie karnym to samo przestępstwo. Należą do nich między innymi terroryzm, handel narkotykami, korupcja, pranie pieniędzy, cyberprzestępczość, gwałt, oszustwo i wymuszenia.
Warto przeczytać
Kiedy możemy skorzystać z instytucji depozytu sądowego?
Jak wygląda współpraca z prawnikiem?
Współpraca obrony cywilnej z innymi służbami